22-5-2-6

بونیادی موه‌ششه‌ح له‌ شیعره‌كانی به‌ختیار زێوه‌ردا


The Structure of the Muwashah in the Poems of (Bakhtiar Zewar)

Sarbaz Majid Khoshnaw, Yadgar Rasul Mohammedamin

Kurdish Department, Faculty of Arts, Soran University

DOI: http://doi.org/10.31918/twejer/2252.6

Download Full text


پوخته‌

هه‌رچه‌نده‌ مێژووی سه‌رهه‌ڵدانی موه‌ششه‌ح له‌ ئه‌ده‌بدا، ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سه‌ده‌ی سێیه‌می كۆچی، به‌ڵام له‌ شیعری كوردیدا، ده‌كه‌وێته‌ نێو قۆناغی نوێبوونه‌وه‌ و بۆ نیوه‌ی یه‌كه‌می سه‌ده‌ی ڕابردوو ده‌گه‌ڕێته‌وه‌. شاعیرانی كورد له‌م قۆناغه‌دا، هاوشێوەی قاڵبەکانی دیکەی شیعر، كاریان له‌سه‌ر نوێكردنه‌وه‌ی قاڵبی موه‌ششه‌ح كردووه‌.

ئه‌م توێژینه‌وه‌یه،‌ هه‌وڵێكه‌ بۆ تیشكخستنه‌سه‌ر بونیادی ئه‌و ده‌قانه‌ی، كه‌ به‌ختیار زێوه‌ر له‌ قاڵبی موه‌ششه‌حدا دایڕشتوون، بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ش، به‌ نموونه‌ی شیعری، تایبه‌تمه‌ندییه‌كانیان خراونه‌ته‌ڕوو.

بایه‌خی ئه‌م توێژینه‌وه‌ له‌وه‌دایه‌، كه‌ به‌ شێوه‌یه‌كی سه‌ربه‌خۆ لێكۆڵینه‌وه‌ له‌م قاڵبه‌دا ده‌كات، به‌و واتایه‌ی پانتاییه‌كی فراوانتری بۆ لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ بونیادی موه‌ششه‌حدا فه‌راهه‌مكردووه‌، چونكه‌ پێشتر ئه‌گه‌ر باس له‌ موه‌ششه‌ح كرابێ، به‌ كورتی و له‌پاڵ قالبی دیکە و له‌پاڵ بابه‌تگه‌لێكی دیكه‌وه‌ بووه‌ و وه‌كو پێویست لێی نه‌كۆڵدراوه‌ته‌وه‌. به‌ شێوه‌یه‌كی گشتی كه‌لێنێكی گه‌وره‌ له‌م بواره‌دا هه‌یه‌ و زۆر هه‌وڵی داهێنه‌رانه‌ی شاعیرانیشمان به‌ په‌نهانی ماونه‌ته‌وه‌، كه‌ ئێمه‌ له‌م توێژینه‌وه‌یه‌دا، به‌ میتۆدی وه‌سفی شیكردنه‌وه‌ بۆ شێوازی بونیادی موه‌ششه‌حه‌كانی به‌ختیار زێوه‌ر ده‌كه‌ین، به‌و هیوایه‌ی ببێته‌ سه‌رچاوه‌یه‌كی به‌سوود بۆ لێكۆڵینه‌وه‌ی زیاتر و موه‌ششه‌حی زیاتری شاعیرانی دیكه‌ی كورد. ئه‌م لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ به‌ چه‌ند ئه‌نجامێكی تازه‌ گه‌یشتووه‌، كه‌ پێشتر له‌ بواری لێكۆڵینه‌وه‌ی ئه‌كادیمیدا، سەبارەت بە موەششەحەکانی بەختیار زێوەر، باسی لێوه‌ نه‌كراوه‌.

وشه سه‌ره‌كییه‌كان‌:  موه‌ششه‌ح، ده‌ور، قوفڵ، به‌یت، غوسن، سه‌مت بونیادی موه‌ششه‌ح له‌ شیعره‌كانی به‌ختیار زێوه‌ردا

 الملخص

عنوان هذا البحث، هو بنية الموشحات في قصائد (بختيار زيور) وهي محاولة لإظهار الأسلوب مع وصف الخصائص الإبداعية في بناء موشحاته. نشأت الموشحات في الشعر الأندلسي في القرن الثالث الهجري حيث ازدهرت الموسيقى والغناء والرقص. ظهر فن الشعر هذا في الأدب الكردي في الثلاثينيات من القرن الماضی. يعتبر الشاعر بختيار زيور من الشعراء الكورد الذين حاولوا تجديد الشعر بأشكال جديدة منها الموشح. والتي لم تكن موجودة في الشعر الكردي القديم. هناك خصوصيات واضحة في الموشح الكردي وأنواعه المختلفة من الموشحات العربية من حيث البنیة والتركيب. الهدف من هذا البحث هو إظهار الهيكل الفني للموشح الكوردی ، خاصة في موشحات بختيار زيور. هناك فراغ واضح مقارنة بابداع الشعراء الكورد فی هذا المجال. من خلال هذا البحث توصلنا الی نتائج جدیدة أستند الیها هذا الشكل الفنی من قصائد بختیار زیور.

Abstract

 The title of this research is The Structure of the Muwashah in the Poems of (Bakhtiar Zewar), an attempt to show the style with a description of the creative characteristics in the structure of his Muwashahs.

 Muwashah originated in Andalusian poetry in the third century AH, when music, singing and dancing flourished. This art of poetry appeared in Kurdish literature in the 1930s. The poet Bakhtiar Zewar is considered one of the Kurdish poets who tried to renew poetry with new forms, including the Muwashah. Which was not present in the ancient Kurdish poetry. There are clear peculiarities in the Kurdish Muwashahs and its different types of Arabic Muwashahs in terms of structure and composition. The aim of this research is to show the artistic structure of the Kurdish Muwashahs, especially in Bakhtiar Zewar's muwashah. There is a clear void compared to the creativity of Kurdish poets in this field. Through this research, we reached new results on which this art form was based in the poems of Bakhtiar Zewar

 

سه‌رچاوه‌ی كوردی

كتێب

-       زێوه‌ر، به‌ختیار، 2008، دیوانی به‌ختیار زێوه‌ر، شیعر، كۆكردنه‌وه‌ی: مه‌حموود زێوه‌ر، ده‌زگای چاپ و بڵاوكردنه‌وه‌ی ئاراس، چاپی سێیه‌م، هه‌ولێر.

-       سجادی، علاءالدین، 1967 ئه‌ده‌بی كوردی و لێكۆڵینه‌وه‌ له‌ ئه‌ده‌بی كوردی، چاپخانه‌ی مه‌عارف، به‌غدا.

-       سدیق ساڵح و ڕەفیق ساڵح و عەبدوڵڵا زه‌نگه‌نه‌، ٢٠١٦، گەلاوێژ بنكه‌ی ژین، به‌رگی چواره‌م، به‌شی دووه‌م، ساڵی چواره‌م، چاپخانه‌ی ڕۆژهه‌ڵات، هه‌ولێر.

-       گه‌ردی. عه‌زیز، 1999، كێشی شیعری كلاسیكی كوردی، چاپخانه‌ی وه‌زاره‌تی ڕۆشنبیری، چاپی یه‌كه‌م، هه‌ولێر.

-       گه‌ردی، عه‌زیز، 1999، سه‌روا، ده‌زگای ئاراس بۆ چاپ و بڵاوكردنه‌وه‌، چاپی یه‌كه‌م، هه‌ولێر.

مصادر العربیة

الكتب

-       ابن سناء الملك، القاضی السعید أبی قاسم هبة الله بن جعفر، 1949، دار الطراز فی عمل الموشحات، تحقیق: جودة الركابی،المطبعة الكاثولیكیة، دمشق.

-       ابن منظور، 1998، لسان العرب، تحقیق: عبدالله علی الكبیر ومحمد أحمد حسب الله وهاشم محمد شاذلی، دار المعارف، القاهرة.

-      الافرانی، محمد، 1997، المسلك السهل فی توشیح ابن سهل، تحقیق:محمد العمری، وزارة الشؤون الاسلامیة والاوقاف، المغرب.

-       الركابی، د. جودت، 1966، فی الادب الاندلسی، دار المعارف، ط2، القاهرة.

-       عباسة، د. محمد، 2012، الموشحات والازجال الاندلسیة وأثرها فی شعر التروبادور، دار أم الكتاب للنشر والتوزیع، ط1، الجزائر.

-       عوض الكریم، مصطفی، 1965، الموشحات والازجال، دار المعارف، القاهرة.

-       المدنی، السید علی صدرالدین معصوم، 1968، انوار الربیع فی انواع البدیع، تحقیق: شاكر هادی شكر، الجزء السادس، مطبعة النعمان، ط1، النجف.

رسائل الاكادمیة

-       أسماء، نمیش، 2016، الموشحات والازجال وأثرها فی الادبالاوروبی القدیم، شعر التروبادور أنموذجا، رسالة دكتوراه، جامعة جیلالی لیابس/ سیدی بلعباس، كلیة الاداب واللغات والفنون، الجزائر.

-       جربوع، سعیدة، 2019، البنیة الایقاعیة فی فن الموشحات (ابن زهر وابن سهل وابن الخطیب أنموذجا) رسالة دكتوراه، جامعة محمد بوضیاف بالمسة، كلیة الاداب واللغات.

-       كریم، كوثر هاتف، 2010، البناء الفنی للموشح النشأێ والتطور، رسالة الماجستیر، جامعة الكوفة كلیة التربیة للبنات، العراق.

-       نجاحی، نجلاء، 2010، الانساق الایقاعیة فی نماذج لموشحات جزائریة، رسالة الماجستیر، جامعة الحاج لخضر باتنة، كلیة الاداب والعلوم الانسانیة، الجزائر.