22-5-2-5

 (polysemy) of the verbs (eating, catching) in Kurdish from the perspective of cognitive semantics

Rwkhsar Nabee Maqdid

Soran University

DOI: http://doi.org/10.31918/twejer/2252.5

Download Full text

فرەواتایی چاوگی (خواردن، گرتن) لە زمانی کوردیدا لە ڕوانگەی واتاسازیی زانینییەوە

پوختە

توێژینەوەیەکە بە ناونیشانی (فرەواتاییی چاوگی (خواردن، گرتن) لە زمانی کوردیدا لە ڕوانگەی واتاسازیی زانینییەوە)، وەک هەوڵێک بۆ شیکردنەوە و خستنەڕووی واتا جیاوازەکانی هەریەکە لە چاوگەکانی (خواردن، گرتن) وەکو فۆڕمی فەرهەنگیی کردار لە ڕوانگەی واتاسازیی زانینییەوە، بە پشتبەستن بە تیۆری چوارچێوەی سیمانتیکی و ڕۆڵی لە هێنانەکایەوەی دیاردەی فرەواتاییی کرداردا بە جۆرێک، کە بەپێی ئەزموونی قسەکەر و گوێگر دەتوانن تۆڕێکی واتاییی جیاواز بهێننەکایەوە، واتە بە کارابوونی هەر چوارچێوەیەک دەکرێ واتایەکی جیاواز دروستبێ. لەم ڕوانگەیەش هەریەکە لە فۆڕمە فەرهەنگییەکانی کرداری (خواردن، گرتن) تۆڕێکی واتایی دروستدەکەن بە جۆرێک، کە بەپێی ئەو داتایانەی لە توێژینەوەکەدا خراونەتەڕوو فۆڕمی فەرهەنگیی کرداری (گرتن) (13) واتای جیاواز و فۆڕمی فەرهەنگی کرداری (خواردن) (8) واتای جیاوازیان لە زمانی کوردیدا هێناوەتەکایەوە.

وشە کلیلییەکان: واتاسازیی زانینی، چوارچێوەی سیمانتیکی، واتای ئینسکلۆپیدی، فرەواتا.

سەرچاوەکان

بە زمانی کوردی

-       ابراهیم، شیلان رحیم (2019)، نەخشاندنی کۆزانیاریی وشەیی لە فەرهەنگی ئاوەزییدا، نامەی دکتۆرا، کۆلێژی زمان، زانکۆی سلێمانی.

-       أحمد، مسعود بکر ((2009، دژواتا و فرەواتا لە شیعرەکانی (گۆران) دا، نامەی ماستەر، کۆلێژی زمان، زانکۆی سەڵاحەددین.

-       باپیر، دلاوەر شوکری (2021)، شیکردنەوەی تۆڕی واتایی ئامرازە بەندەکانی زمانی کوردی لە ڕوانگەی واتاسازی زانینییەوە، چاپی یەکەم، چاپ و دابەشکردن، کۆمەڵگای فەرهەنگی ئەحمەدێ خانی، سۆران.

-       جێرمان، کلۆد و لۆبلان، ڕیمۆ (2006)، واتاسازی، و: یوسف شەریف سەعید، چاپی یەکەم، چاپخانەی وەزارەتی پەروەردە.

-       حەسەن، تابان محەمەد سەعید (2014)، کێڵگە واتاییەکان لە ڕکێفەمەودای کۆمەڵەوە، نامەی دکتۆرا، کۆلێژی زمان، زانکۆی سلێمانی.

-       حەسەن، فەرهاد تۆفیق (2015)، زمان لە ڕیکلامی کوردیدا، نامەی دکتۆرا، سکوڵی زمان، زانکۆی سلێمانی.

-       سورخی، ڕەحیم (2008)، پرۆسەی پێوەندیی جەماوەری، چاپی یەکەم، چاپخانەی خانی، دهۆک.

-       عەبدوڵڵا، ڕۆژان نوری (2013)، فەرهەنگی زمان و زاراوەسازی کوردی، چاپی دووەم، چاپخانەی چوارچرا، سلێمانی.

-       عەلی، تاڵیب حوسێن (2014)، هەندێ لایەن لە پەیوەندی نێوان ڕستە و واتا لە کوردیدا، چاپی یەکەم چاپخانەی حاجی هاشم، هەولێر.

-       عەلی، کازم عەباس (2013)، چاوگ سەرچاوە و ژێدەرە، چاپی یەکەم، چاپخانەی ڕۆژهەڵات، هەولێر.

-       غەریب، نالی ئەدهەم (2017)، درکپێکردنی مێتۆنیمی لە زمانی کوردیدا، نامەی ماستەر، کۆلێژی زمان، زانکۆی سلێمانی.

-       قادر، صباح رشید قادر (2000)، هاوبێژی و فرەواتایی لە (گیرەک)دا، نامەی ماستەر، کۆلێژی زمان، زانکۆی سلێمانی.

-       قادر، کاروان عومەر (2017)، داڕشتەی چەمک لە زمانی کوردیدا، گۆڤاری زانکۆی ڕاپەڕین، ساڵی چوارەم، ژمارە (13) کانونی یەکەم.

-       مەحوی، محەمەدی (2009)، زانستی هێما واتاو واتا لێکدانەوە، چاپخانەی پەیوەند، زانکۆی سلێمانی.

-       نەبی، ڕێبوار ئەحمەد (2015)، پەیپێبردنی شاوەچە لە سیمانتیکی درکپێکردن لە زمانی کوردیدا، نامەی ماستەر، فاکەڵتیی ئاداب، زانکۆی سۆران.

بە زمانی فارسی

-       اصغری، جواد و جعفری، فاطمە (1396)، چند معنایی واژگانی بر اساس دیدگاە معنی شناسی واژگانی شناختی(تحلیل مردی رمان دروز بلغراد اثر ربیع جابر)، ادب عربی، سال٩، شمارە ١، بهاروتابستان.

-       اونز، وی ویان و گرین ملانی (1399)، زبان شناسی شناختی، ترجمە: جیهانشاە میرزابیگی، چاپ دوم،  انتشارات اگاە، تهران.

-       حسابی، اکبر (1395)، قالب هایی<< خوردن>> از منظر معنا شناسی قالبی، مجلە زبان و زبان شناسی، دانشگاە اصفهان.

-       روشن، بلقیس و اردبیلی، لیلا (1399)، مقدمە ای بر معناشناسی شناختی، چاپ سوم، نشر علم، تهران.

-       صفوی، کورش (1399)، در آمدی بر معنی شناسی، چاپ ششم، انتشارات سورە مهر، تهران.

-       گندمکار، راحلە (1395)، بررسی چند معنایی فعل ((خوردن)) نمونەی از عدم کارایی ردە شناسی واژگانی، فصلنامە علمی – پژوهش زبان پژوهشی، دانشگاە الزهرا، سال هشتم، شمارە 19، تابستان.

-       منتشلو، معصومە (1396)، معنی شناسی شناختی تجربە عشق در گلستان سعدی، فصلنامە علمی پژوهشی زبان و ادب فارسی-گروە زبان و ادبیات فارسی دانشگاە آزاد اسلامی واحد سنندج، سال نهم، شمارە 32، پاییز.

بە زمانی ئینگلیزی

-        Abdulrahman, Almas Nasradeen (2016), An investigation of conceptual Blends in the figurative language of English Advertisements: A cognitive semantic Approach, university of Sulaimani.

-        Collins, Peter c. (2007), Can and May: Monosemy or polysemy, Linguistics Department university of N S W Sydney 2052, Australia.

-        Evans, Vyvyan and Green, Melanie (2006),Cognitive linguistics: an introduction, Edinburgh university press, Edinburgh.

-        Fillmor, Charles G (1977), The case for case Reopened, in P.Cole and J.Sadock(ed), Syntax and Semanties, New York: Academic Press, Vol. (8).

-        Lobner, Sebastian (2013), understanding semantics, second edition, published by Routledge, New York.

-        Saeed, John I. (2009), Semantics, third edition, Blackwell, United Kingdom.

سەرچاوەی داتاکان

-       خاڵ، شێخ محەمەدی (2005)، فەرهەنگی خاڵ، چاپی دووەم، دەزگای چاپ و بڵاوکردنەوەی ئاراس، هەولێر.

-       شێخانی، عەبدولوەهاب (2009)، فەرهەنگی شێخانی، چاپی یەکەم، چاپخانەی خانی، دهۆک.

-       هەژار، (1396)، فەرهەنگی هەنبانە بۆرینە، چاپی یەکەم، چاپخانەی پویا، تهران.

ملخص

هذا البحث بعنوان (تعدد المعاني) لأفعال (أكل، الإمساك) باللغة الكردية من منظور الدلالات المعرفية، كمحاولة لتحليل وعرض المعاني المختلفة لكل فعل (أكل، الإمساك) من منظور الدلالات المعرفية. ظاهرة تعدد المعاني في العمل بطريقة تمكن الإطارات من إنشاء شبكات دلالية مختلفة وفقا لتجربة المتحدث والمستمع، أي أنه يمكن إنشاء معاني مختلفة عن طريق تنشيط كل إطار. من هذا المنظور، فإن كل فعل من الأفعال (الأكل، الإمساك) ينشئ شبكة دلالية، بحيث تمثل كلمة (الأكل)، وفقا للبيانات المقدمة في الدراسة، (٨) معاني مختلفة و (الإمساك) (1٣) معاني مختلفة في اللغة الكردية.

Abstract

This research is entitled (polysemy) of the verbs (eating, catching) in Kurdish from the perspective of cognitive semantics), as an attempt to analyze and present the different meanings of each verb (eating, catching) from the perspective of cognitive semantics The phenomenon of polysemy at work in such a way that frames can create different semantic networks according to the experience of the speaker and listener, that is, different meanings can be created by activating each frame. In this perspective, each of the verbs (eating, catching) create a semantic network, so that according to the data presented in the study,  the word (eating) represents (8) different meanings and (catching) (13) different meanings in Kurdish.