22-5-2-13
Temporal differences of rainfall in Erbil province based on remote sensing data and meteorological station data between 1981-2020
Kaka Jaafer Aziz, Azad Othman
Faculty Of Arts, Soran University
DOI: http://doi.org/10.31918/twejer/2252.13
https://www.doi.org/10.31918/twejer. 2252.13
e-ISSN (2617-0752) p-ISSN (2617-0744)
جیاوازیی شوێنکاتی بارانبارین لە پارێزگای هەولێر لەسەر بنەمای داتای هەستکردن لە دوور و داتای وێستگەکانی کەشناسی لە نێوان ساڵانی ١٩٨١ ــ ٢٠٢٠
کاکـــە جعـــفر عزیز
پ. ی. د. ئازاد عوسمان
زانکۆی سۆران – فاکەڵتیی ئاداب – بەشی جوگرافیا
پوختە
ئاووهەوا و گۆڕانکاریی ڕەگەزەکانی بایەخی زۆریان هەیە، چونکە کاردەکەنە سەر دەرامەتی ئاوی و کشتوکاڵ و و ژینگە و زۆر لایەنی تری ژیانی مرۆڤ. ئامانج لەم توێژینەوەیە بریتییە لە نیشاندانی بڕی دابارینی مانگانە و ساڵانە و لێکۆینەوە لە جیاوازیی شوێنکاتی بڕی دابارین لە پارێزگای هەولێر. هەروەها بەراوردی نێوان داتای سەتەلایت و داتای ساڵانەی وێستگەکانی کەشناسیی ناوچەی توێژینەوە. سەبارەت بە داتاش هەریەک لە داتای وێسگەکانی کەشناسی لە ساڵی (٢٠٠١ تا ٢٠٢٠)و داتای ڕیمۆت سێنسینگی (CHIRPS) لە ساڵی(١٩٨١ـ٢٠٢٠) بەکارهێنراون. لە کۆتاییدا توێژینەوە گەیشت بەو ئەنجامەی تێکڕای بارانبارینی ساڵانە لە ماوەی نێوان ساڵانی١٩٨١ــ٢٠٢٠ دەگاتە ٦٠٩ ± ١٢٢ملم، هەروەها زیادبوونی بارانبارین لە کۆی ماوەی ٤٠ ساڵ بەتەنها دەگاتە (١.٨٨ملم) بەپێی داتای سەتەلایتی کریپس. داتای سەرجەم وێسگەکانی پارێزگای هەولێر دووپاتیدەکەنەوە کە لە ساڵی ٢٠٠١ تا ساڵی ٢٠٢٠ باران بە بڕی (١٠٦ ملم) زیادبووە، بەڵام گۆڕانکارییەکە لە ڕووی ئاماریەوە بایەخدار نییە، کە (٠.٧٢ P_Value =)، تەنها لە وێستگەی شۆڕش و کۆیە نەبێت کە لەو ماوەیەدا باران کەمبووەتەوە. سەبارەت بە بەراوردی نێوان داتای سەتەلایت و داتای ساڵانەی وێستگەکانی کەشناسیی ناوچەی توێژینەوە لە ماوەی نێوان ساڵانی (٢٠٠١ ــ ٢٠٢٠)، دەردەکەوێت کە پەیوەندییەکی بەهێزی ڕاستەوانەی بایەخدار لەنێوان داتای سەتەلایەت و داتای وێستگەکان هەیە، چونکە ڕێژەی (ئار دوجا) بریتییە لە (٠.٧)، ، هەروەها (P_Value) بریتییە لە (٠.٠٠١) واتە بایەخدارە و ژمارەی (RMSE) واتە پێوەری هەڵە بریتییە لە (٨٣.٠٤).
وشە کلیلییەکان: ئاراستەی باران، هەڵبەز و دابەزی باران، گۆڕانکاریی ئاووهەوا، گۆڕانکاریی ژینگەیی، کەش و ئاووهەوا، جیاوازیی شوێنی، جیاوازی بەپێی کات.
لیستی سەرچاوەکان
یەکەم/ سەرچاوە کوردییەکان
أ/ پەرتووک
١/احمد، هۆگر جمیل، دابەشبوونی جوگرافی دانیشتوانی قەزای سۆران و کاریگەریی لەسەر پەرەپێدانی لادێی، ماستەرنامە، کۆلێژی ئەدەبیات، زانکۆی سلاحەدین، هەولێر،٢٠١١ز.
٢/ زەنگەنە، اکرم حسن امین، دەروازەیەک بۆ جوگرافیای سروشتی، چاپی دووەم، چاپخانەی تاران، سلێمانی، ٢٠١٨ز.
٣/محمدامین، هاورێ یاسین، جوگرافیای دەرامەتە سروشتییەکان، چاپی یەکەم، چاپخانەی تاران، سلێمانی، ٢٠١٥ز.
٤/غانم، علی احمد،و.ئیمامی،گۆڕان ڕشید،جوگرافیای ئاووهەوا، چاپی سێیەم، چاپخانەی تاران،٢٠١٤ز.
٥/جادرالرب، حسام الدین، و.چیا، محمد، جوگرافیای ئاسان، چاپی دووەم، چاپخانەی چوارچرا، سلێمانی، ٢٠١٥ز.
٦/جعفر پوور،ابراهیم، و.الخضری، سعید، عبدالرحمان، ئاسۆ، ئاووهەوای گۆی زەوی، چاپی دووەم، سلێمانی،٢٠١٢ز.
٧/السامرائي، قصي عبدالمجید، و.محمد، خلیل کریم،احمد،م.احمد علی، ئاووهەواو هەرێمە ئاووهەواییەکان، چاپی یەکەم، چاپخانەی تاران،٢٠١٥ز.
٨/ ئەحمەد، مقداد علی، گرنگی دیاردە جوگرافییەکان، چاپی یەکەم، چاپخانەی چوارچرا، سلێمانی، ٢٠١٣ز.
٩/ محمدئەمین، هاورێ یاسین، گۆڕانکاری ئاووهەواو کاریگەریی لەسەر ژینگەی سلێمانی و دەوروبەری، نامەی دکتۆرا (بڵاونەکراو)، کۆلێژی زانستە مرۆڤایەتییەکان، زانکۆی سلێمانی،٢٠١٣.
١٠/ سعید، کامەران تاهیر، جوگرافیای عێراق(سروشتی)، چاپی یەکەم، هەولێر،٢٠١٤ز.
١١/ عمر، عەبدوڵڵا عامر، بەرزی و نزمی ڕووی زەوی هەرێمی کوردستان، جوگرافيای هەرێمی کوردستانی عێراق، چاپی یەکەم، چاپخانەی وەزارەتی پەروەدە، (هەولێر، ١٩٩٨)،
١٢/ زەنگەنە، اکرم حسن امین، دەوازەیەک بۆ جوگرافیای سروشتی، چاپی دووەم، چاپخانەی تاران،٢٠١٨.
١٣/ نەقشەبەندی، ئازاد محمەدئەمین، جوگرافیای هەرێمی کوردستان عێراق، کەش و هەوای هەرێمی کوردستانی عیراق، چاپی یەکەم، چاپخانەی وەزارەتی پەروەردە، (هەولێر، ١٩٩٨).
١٤/ عنایە، غازی،و:علی، بهرە محمد، توێژینەوەی زانستی، کۆمەڵەی ئارا، چاپی دووەم،٢٠٠٦.
ب/ ماستەرنامە
١/ ناصر، سلام محمود، دەرامەتە سروشتییەکان و ڕۆڵیان لە پەرەپێدانی چاڵاکییە ئابورییەکان لە قەزای پشدەر، ماستەرنامە، کۆلێژی زانستە مرۆڤایەتییەکان، زانکۆی سلێمانی،٢٠١٦.
٢/ تۆفیق، سەربەست عبدالرحمن، توانستە جوگرافییەکانی گەشەپیدانی چاڵاکی گەشت و گوزار لە قەزای مێرگەسۆر، ماستەرنامە، کۆلێژی ئەدەبیات، زانکۆی سەلاحەدین، هەولێر،٢٠٠٦ز.
٣/ طە، ڕزگار خضر، ئاسایشی ئاو لە هەرێمی کوردستانی عێراق، ماستەرنامە، کۆلێژی زانستە مرۆڤایەتییەکان، زانکۆی ڕاپەڕین،۲٠۱۷.
٤/سەلیم، فەرامۆش کاکەلاو، هەڵبەزو دابەزی ئاووهەوا و کاریگەریی لەسەر پشووی فسیۆلۆجی مرۆڤ لە پارێزگای هەولێر، فاکەڵتی زانستی مرۆڤایەتی و کۆمەڵایەتییەکان، زانکۆی کۆیە،٢٠٢٠.
٥/ ڕحمان، ڕەنجدەر کامەران، توانستەکانی گەشەپێدانی لادێیی لە قەزای دەشتی هەولێر، ماستەرنامە، کۆلێژی ئەدەبیات، زانکۆی سەلاحەدین، هەولێر،٢٠٠٨ز.
٦/ هەنارەیی، ڕزگار محمد عوسمان، توانستە جوگرافییەکانی دروستکردنی پارێزراوە سروشتییەکان لە هەرێمی چیایی پارێزگای هەولێر و گرنگیان لە بەدیهێنانی گەشەپێدانی بەردەوام، ماستەرنامە، کۆلێژی ئەدەبیات، زانکۆی سەلاحەدین، هەولێر،٢٠٠٤ز.
٧/ عبداللە، مقداد عمر، کاریگەریی ئاووهەوا لەسەر بەرهەمهێنانی سەوزەی هاوینە لە پارێزگای هەڵەبجە، ماستەرنامە، کۆلێژی زانستە مرۆڤایەتییەکان، زانکۆی سلێمانی،٢٠١٥ز.
٨/ نوری، عبدللە جلال حمە، جیاوازی شوێنی پێداویستبوونی بەهەواسازکردن و کاریگەریی لە بەکاربردنی ووزەی کارەبا لە پارێزگای هەولێر، ماستەرنامە، کۆلێژی ئەدەبیات، زانکۆی سەلاحەدین، هەولێر،٢٠١٦ز.
٩/ عثمان، بەهرە ڕضا،جیاوازی شوێنی پەرەپێدانی کشتوکاڵی لە پارێزگای هەولێر، ماستەرنامە، کۆلێژی ئەدەبیات، زانکۆی سەلاحەدین، هەولێر،٢٠١٣.
١٠/ محمدأمین، هێرۆ نصرالدین، ڕاڕای ئاووهەوایی و کاریگەریی لەسەرژینگەی سروشتی لە قەزای خانەقین، ماستەرنامە، کۆلێژی زانستە مرۆڤایەتییەکان، زانکۆی سلێمانی، هەولێر، ٢٠١٦،
دەزگاو فەرمانگە حوکمییەکان
١/ حکومەتی هەرێمی کوردستان، وەزارەتی پلان دانان، دەستەی ئاماری هەرێم، بەشی سیستەمی زانیاری و نەخشەسازی، نەخشەی پارێزگای هەولێر، ٢٠١٩ز .
٢/ حکومەتی هەرێمی کوردستان، وەزارەتی کشتوکاڵ و ئاودێری، بەرێوەبەرایەتی گشتی کشتوکاڵی هەولێر، هۆبەی کەشناسی، داتای تایبەت بە بارانبارین ٢٠٢٠ز
دووەم/ سەرچاوە عەربییەکان
أ/ کتاب
١/لودفیغ،إمیل،ت.عادل زیعتر،بحر المتوسط،ناشر مٶسسة هنداوی سی آی سی،طبع الأول،٢٠١٧.
٢/شیمری.لور،ت.زینب منعم،المناخ، طبع الأول،الریاض،طریق الصلاح الدین الأیوبی،٢٠١٤.
٤/العزاوی،د.رحیم یونس کرو،مقدمة فی المنهج البحث العلمی، طبع الأول،عمان،داردجلة.٢٠٠٧
٥/ الضامن،منذر عبد الحمید،أساسیات البحث العلمی، طبع الأول،عمان،دار المسیرة للنشر والتوزیع،٢٠٠٦.
٦/شیخ.احمد احمد،الأرصاد الجویة،مطبعة جامعة المنصورة،مصر،٢٠٠٤
ب/ رسالة ماجستر و دکتۆرا
١/ حسن،د.طارق خضر،أثر الخصائص المناخیة فی أنتاج الدواجن فی محافظة أربیل،رسالة ماجستر، قسم الجغرافیة، کلیة أداب،جامعة صلاح الدین.٢٠١٧.
٢/جزا تؤفيق طالب، المقومات الجيوبوليتيكية للأمن القومي في اقليم كردستان، مركز كردستان للدراسات الاستراتيجية، السليمانية،2005 ،
٣/السبیعی،سلیمان یحی سلیمان،الاعتبارات المناخیە فی التخطیط العمرانی بمدینە غات، کلیە الاداب،جامعە قاریونس،٢٠٠٧.
٤/أسماعیل، سلیمان عبداللە، تحلیل اتجاهات تذبذبالأمطار فی منطقة سهل أربیل(١٩٩٢ــ٢٠٠٩)،مجلة زانکۆ،العدد ٤٦، ٢٠١٠.
الملخص
المناخ و تغيير عناصره ذات بالغة الاهمية لأنها تؤثر على موارد المائية و الزراعة و البيئة و عديد من الجوانب الاخرى للحياة البشرية. تهدف هذه الدراسة الى اظهار مقدار امطار الشهرية و السنوية و التحقق من اختلافات زمنية-مكانية في المحافظة الأربيل. ايضا تهدف الى المقارنة بين البيانات الاقمار الصناعية و البيانات السنوية من محطات الارصاد الجوية في المنطقة الدراسة. الاساليب المستخدمة في هذا البحث هي اساليب المقارنة و التحليل و الاساليب الاحصائية لإظهار اتجاه تغييرات امطار مثل كيرنل و كريكينك. الدراسة استخدمت البيانات المحطات الارصاد الجوية بين عامي 2001 الى 2020 و البيانات الاستشعار عن البعد (CHIRPS) من 1981 الى 2020. خلصت الدراسة الى ان متوسط هطول الامطار السنوي بين عامي 1981 و 2020 بلغ 609 ± 122 ملم، فضلا عن زيادة في هطول الامطار لمدة 40 عاما بمقدار (1.88 ملم) فقط وفقا لبيانات الاقمار الصناعية كريبس. وتؤكد البيانات محطات محافظة أربيل أن هطول الأمطار زاد بمقدار 106 ملم من عام 2001 إلى عام 2020، ولكن التغيير ليس ذات اهمية من حيث منظور احصائي (p-value = 0.72)، باستثناء محطتي شورش و كويسنجق في المحافظة، حيث انخفض هطول الأمطار فيهما في المدة المذكورة. وفيما يتعلق بالمقارنة بين البيانات التحسس النائي والبيانات السنوية المستمدة من محطات الأرصاد الجوية في المنطقة الدراسة بين عامي 2001 و 2020، يبدو أن هناك علاقة قوية هامة بينهما، لأن معدل 2R هو (0.7)، و (p-value) (0.001)، و أن مقياس الخطأ (RMSE) هو (83.04) ملم.
Abstract
Climate and changing its elements are very important because they affect water resources, agriculture, the environment and many other aspects of human life. This study aims to show the amount of monthly and annual rainfall and to verify spatiotemporal differences in the Province of Erbil. It also aims to compare satellite data with annual data from meteorological stations in the study area. The methods used in this research are comparison, analysis and statistical methods to show the direction of rain changes such as Kernel and Kriging. The study used meteorological station data between 2001 and 2020 and remote sensing data (CHIRPS) from 1981 to 2020. The study found that the average annual rainfall between 1981 and 2020 was 609 ± 122 mm, as well as a 40-year increase in rainfall by only 1.88 mm, according to CHIRPS data. Data from Erbil governorate stations confirm that rainfall increased by 106 mm from 2001 to 2020, but the change is not significant statistically (p-value = 0.72), with the exception of Shorsh and Koya stations in the province, where rainfall decreased in the mentioned period. With regard to the comparison between remote sensing data and annual data from meteorological stations in the study area between 2001 and 2020, there appears to be an important strong positive relationship between them, because the R2 is (0.7), (p-value) is (0.001) and the error scale (RMSE) is (83.04) mm.