22-5-2-10
aspects and shortcomings of Kurdish literary examples in the Kurdish literary textbooks in the elementary level
Mudhafar Mustafa Ismail, Mustafa Salih Mustafa
Faculty of Education, Soran University/ Ministry of Education
DOI: http://doi.org/10.31918/twejer/2252.10
https://www.doi.org/10.31918/twejer. 2252.10
e-ISSN (2617-0752) p-ISSN (2617-0744)
ڕوانینێكی ڕه‌خنه‌ییانه بۆ بابه‌ته‌كانی نموونه‌ی ئه‌ده‌بی كوردی
قۆناغی بنه‌ڕه‌تی بازنه‌ی سێیه‌م
د. مزه‌فه‌ر مسته‌فا ئیسماعیل د. مسته‌فا ساڵح مسته‌فا
زانكۆی سۆران/ فاكه‌ڵتیی په‌روه‌رده وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده
[email protected] [email protected]
پوختە:
گرنگیی ئەم توێژینەوەیە لەوەدایە كە تیشك دەخاتە سەر لایەنە باش و كەموكورتییەكانی بابەتەكانی نموونەی ئەدەبی كوردی لە كتێبەكانی زمان و ئەدەبی كوردی لە قۆناغی بنەڕەتی بازنەی سێیەم واتە پۆلەكانی حەفت و هەشت و نۆی بنەڕەتی.
بابەتەكان پێكهاتوون لە شیعر و چیرۆك و وتاری ئەدەبی و چەندی دیكەش. قۆناغی بنەڕەتی بازنەی سێیەم لە تەمەنی هەرزەكاریدان، بۆیە مامەڵەكردنیان كارێكی ئاسان نییە. لە ڕووی دەروونییەوە تا چ ڕاددەیەك ئەو دەقانە لەگەڵ ئەو تەمەنە گونجاون و ئامانجی خۆیان پێكاوە؟ پێكهاتەی وشەكان چۆنە و زمانی هۆنراوەكان و تەكنیكی چیرۆكەكان تا چ ڕاددەیەك هونەرییە و لەگەڵ حەز و ئارەزووەكانی ئەواندا دەگونجێت؟ توێژینەوەكە لە دوو بەش پێكدێت؛ لە بەشی یەكەم تیشك خراوەتە سەر گرنگی و بایەخی شیعر لە هەرسێ پۆلەكەی قۆناغی بنەڕەتی بازنەی سێیەم، لە ڕووی شێوە و ناوەرۆكەوە شیعرەكان شەنوكەو كراون. لە بەشی دووەمیشدا باس لەو بابەتانە كراوە، كە بە پەخشان نووسراون. لە ڕووی شێوە و ناوەرۆكەوە هەڵسەنگێنراون. پاشان گەیشتووین بە چەند ئەنجامێك و سەرچاوەكان و ڕاسپاردە و پێشنیاریش بۆ وەزارەتی پەروەردە خراوەتە ڕوو.
وشە كلیلییەكان: ڕەخنە، قۆناغی بنەڕەتی، بازنەی سێیەم، شیعر، پەخشان.
سەرچاوەکان
کتێب:
- ئەمین، عەبدولقادر محەمەد، 2002، وێنەى شیعرى لە ڕێبازى ڕۆمانسیی کوردیدا، دەزگاى چاپ و پەخشی سەردەم، سلێمانى.
- باڵەکى، یادگار ڕسول،2005، سیماکانى تازەکردنەوەى شیعرى کوردى(١٨٩٨-١٩٣٢)، چاپخانەى وەزارەتى پەروەردە، چاپى یەکەم، هەولێر.
- بکر، د.محمد، 2004، پەخشانەشیعرى کوردى، دەزگاى ئاراس، هەولێر.
- ئیسماعیل، نەسرین ڕەئوف، 2010 ئەرکى شیعر لە ئەدەبى کوردیدا(١٩٢٠-١٩٥٨)، چاپخانەى ڕۆژهەڵات، هەولێر.
- رسول، د.عزالدین مصطفى، 1990، ئەدەبیاتى نوێی کوردى، چاپخانەى(التعلیم العالى)، هەولێر.
- ژاڵەیی، 1983، جەلال خەلەف، منداڵ لە قۆناغی دوادوامنداڵیی و هەرزەكاریدا، چاپخانەی حسام، بەغدا.
- شریف، عبدالستار طاهر، 1980، پەروەردە و مناڵ، بەغدا.
- عیسا، هاوژین سڵیوە، 2009، بنیاتى وێنەى هونەرى لە شیعرى شێرکۆ بێکەس دا، دەزگاى چاپ و پەخشی سەردەم، سلێمانى.
- فەرهادى، حەمە صالح، 1988،چەند لایەنێکى ڕۆژنامەنووسى کوردى، چاپخانەى الحوادث، بغداد.
- قەرەچەتانی، كەریم شەریف،2009، سایكۆلۆژیای گەشە(منداڵ و هەرزەكار) چاپخانەی پەیوەند، چاپی یەكەم، سلێمانی.
- قەرەنى، ئەحمەد، 2008، شیعرى فێرکردن لە ئەدەبى کوردیدا(نیوەى یەکەمى سەدەى بیستەم)، دەزگاى ئاراس، هەولێر.
- گەردى، عەزیز، 2014، کێشناسی کوردى، چاپخانەى نارین، چاپى یەکەم، هەولێر.
- لیژنەیەک لە وەزارەتى پەروەردە ،2009، سیستەمى قوتابخانە پەروەردەییەکان، هەولێر.
- مەحمود، فازل مەجید،2004، شیعرى منداڵان لە ئەدەبى کوردیدا، چاپ و پەخشی سەردەم، سلێمانى.
- هاڵبێرگ، پیتەر هاڵبێرگ، و/ ئەنوەر قادر محەممەد،2018، تیۆری ئەدەبی و شێوازناسی، ناوەندی ڕۆشنبیری ئەندێشە، سلێمانی، چاپی سێیەم.
- هەورامى، حەمە کەریم، 2007، ئەدەبى منداڵانى کورد، بەرگى دووەم، دەزگاى ئاراس، هەولێر.
- أبومعال، عبدالفتاح، 2005، أدب الأطفال وأسالیب تربیتهم وتعلیمهم وتثقیفهم، عمان-رام اللە، دارالشروق للنشر والتوزیع.
- الحاج محمد، د. احمد على، 2008، فەلسەفەى پەروەردە، و: طه محمود، چاپى یەکەم، سلێمانى.
- أحمد، سمیر عبدالوهاب، 2009، قصص و حكایات الأطفال وتطبیقاتها العملیة، عمان/ الأردن، دار المسیرة.
- الداغستاني، سناءعيسى،2017، علم النفس الأجتماعي-نظريات ودراسات، دار الحمراء، بیروت.
- رینولدز، کیمبرلى، ت. یاسر حسن، ط١، 2014، الهنداوى للتعلیم والثقافة، القاهرة .
- عبدالمجيد، جميل طارق، 2005، اعداد الطفل العربي للقراءة و الكتابة، ط1، دار الصفاء، عمان.
- الهرفي، د.محمد على، 1996، أدب الاطفال(دراسە نظرية تطبیقیە)، دار الاعتصام القاهرە.
- الهیتى، هادى نعمان، 1997، ادب الاطفال فلسفته فنونه وسائطه، دار الحرية للطباعة، بغداد.
- بیاجیە، جان، 1994، علم التربیة و سیكولوجیةالطفل، ت/ عبدالعلی الجسماني، دار العربیة للعلوم، بیروت.
- كنعان، أحمد علی، 1995، أدب الأطفال والقیم التربویة، دار الفكر، دمشق.
گۆڤارەکان:
- ل. ئەزموونەکان، پەروەردەى کۆن یان پەروەردەى نوێ، گۆڤارى پەروەردە و فێرکردن، ژمارە ٣، ٢٠٠٩.
ئەنتەرنێت:
الملخص
تكمن أهمية هذا البحث في أنه يركز على المحاسن والمساوئ في الأمثلة الأدبية الكردية في كتب اللغة والأدب الكردية في المرحلة الأساسية للدائرة الثالثة في المراحل السابعة و الثامنة و التاسعة.
الموضوعات تتضمن فن الشعر والقصص والخطب الأدبية وغيرها الكثير من الأغراض الادبية. ولأن المرحلة الأولية من الدائرة الثالثة هي مرحلة المراهقة، لذلك فإن التعامل معها ليس بالمهمة السهلة.
إلى أي مدى تتوافق هذه النصوص نفسيا مع ذلك العصر والغرض منه؟ ما مدى طبيعة الكلمات ولغة القصائد وتقنية القصة المستخدمة ف يالنص وإلى أي مدى هي فنية وتتكيف مع ڕغبات الطالب؟ وتركز الدراسة على أهمية الشعر وأهميته في المراحل الأساسية الثلاثة للدائرة الثالثة، من حيث شكل ومضمون الشعر. وفي الجزء الثاني ناقشنا النثر والمقالات المكتوبة بالنثر من حيث الشكل والمضمون، ثم توصلنا إلى بعض الاستنتاجات والمصادر والتوصيات والاقتراحات المقدمة إلى وزارة التربية.
الكلمات المفتاحیة( النقد، المرحلة الأساسیة، الدائرة الثالثة، الشعر، النثر).
Abstract
The importance of this research is that it focuses on the good aspects and shortcomings of Kurdish literary examples in the Kurdish literary textbooks in the elementary level, particularly, stages 7, 8 and 9.
The topics include poetry, stories, literary speeches and more other genres. The intended audiences are third circle, dedicated for teenagers so that dealing with this group age is not an easy task.
To what extent do these textbooks psychologically suit this age group? To what extent are the employed words, the language and the techniques of poems as well as the stories artistic and reflect the group’s desires? The study focuses on the importance of poetry in the three main stages of the third episode, in terms of the shape and content of the hair. In the second part, we have discussed prose and its relevant studies written in prose in terms of form and content. Then we conclude some important points including relevant sources, recommendations and suggestions submitted to the Ministry of Education.
Keywords: (criticism, The basic stage, The third circle, poetry, prose)