شیکردنەوەی پێکهاتەی حیکایەتی کوردی لەسەر بنەمای تیۆری حیکایەتناسیی فلادیمێر

Analyzing the structure of Kurdish story based on Vladimir Prop's story theory "Chl Kazy" story as an example

 Sirwan Jabar Ameen, Hunar Anwar Mam sofy 

Kurdish Department, Faculty of Arts, Soran University

DOI: http://doi.org/10.31918/twejer.2251.9

Download Full text

پوختە:

تیۆریزەکردنی بونیاد (Structure)ی حیکایەت سەرەتایەکەی لە فلادیمێر پڕۆپەوە دەستپێدەکات، بنەمای تیۆری پرۆپ بریتییە لە بونیادێکی نەگۆڕی یەکبەدوایەکداهاتوو بۆ خوێندنەوەی هەموو حیکایەتەکان. پڕۆپ لە ئەنجامی لێکۆڵینەوە لەسەر سەد حیکایەت، بەو ئەنجامە گەیشتووە، کە کەسایەتییەکانی نێو حیکایەت کردەوەکانیان جۆراوجۆرن، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا لە نێوان حیکایەتەکاندا بنیادێکی هاوبەش بەدیدەکرێت، هەروەها پڕۆپ پێیوایە کردەوەی کەسایەتییەکان لە چەند ژمارەیەکی دیاریکراودا تێپەڕ ناکات، کە ژمارەیان سی و یەک ئەرکە.

ئەم توێژینەوەیە هەوڵێکە بۆ شیکردنەوەی بونیادی حیکایەتی کوردی بە پێی تیۆری فلادیمێر پڕۆپ، هەروەها کارێکی دیکەی ئەم توێژینەوەیە بریتییە لە دەرخستنی شوێنی حیکایەتی کوردی لە چوراچێوەی بنەما جیهانییەکانی حیکایەتدا. نموونەی وەرگیراوی توێژینەوەکە بریتییە لە حیکایەتێک لە کتێبی (چل کەزی)دا.

وشە کلیلییەکان: مۆرفۆلۆژیا، فلادیمێر پڕۆپ، کردەوە (ئەرک)، کەسایەتی، حیکایەتی کوردی.

الملخص البحث

ترجع بداية التنظير  للحكاية إلى فلاديمر بروب، ومبدأ نظريته عبارة عن التأسيس المتتالي الثابت لقراءة الحكايات، وقد توصل بروب جراء  دراسته لمئة قصة إلى أن الشخصيات تتنوع أفعالهم، ولكن مع ذلك يوجد تأسيس مشترك بين هذه الحكايات، ويعتقد بروب أن أعمال الشخصيات لا تتجاوز كثيرا، إذ هي 31 وظیفة.

وهذا البحث يسعى إلى تحليل تأسيس الحكاية الكردية حسب نظرية فلاديمر بروب، وكذلك إظهار مكانتها في إطار أسس الحكاية العالمية، والنموذج المأخوذ في البحث هو قصة مقتبسة من كتاب (چل كەزی).

الکلمات المفاتح :مورفولوجیا، فلادیمیر بروب، وظیفة، الشخصیات، الحکایات الکوردیة.

Abstract

The beginning of theoretic zing the structure of tale roots back to Vladimir Propp. Propp’s theory basis contains a range of unchangeable structure for studying all the stories. In the result of reading a hundred of tales, propp has reached to the result that the tales characters are varied with hailing various actions (Functions). Despite of that, there is a shared structure in the stories. Prop also believes that the activities (functions) of the characters are limited, and according to his estimation are around 31 duties (functions). This study is an attempt for analyzing the structure of Kurdish tale based on the Vladimir propp’s theory. Moreover, this study is attempts to demonstrate the position of Kurdish tale on the basis of the global principles of story. The acquired sample of this study is a story from “Chl cazy”.

Key words: Morphology, Vladimir propp, Function, personality, Kurdish tale

سەراوەکان:

کوردی:

کتێب:

-        ئەحمەدی، بابەک (٢٠٠٤) پێکهاتەو ڕاڤەی دەق کتێبی (١) و: مەسعود بابایی، چاپی یەکەم، چاپخانەی ڕەنج.

-        ئیگلتن، تێری (٢٠١٦) تیۆری ئەدەبی (و. عەتا قەرەداغی، چاپی یەکەم، چاپخانەی تاران.

-        جامباز، طارق(١٩٨٩) چل کەزی، چاپی یەکەم، چاپخانەی ڕوشنبیری و لاوان.

-        گۆڤار:

-        ڕەشید سابیر (٢٠٠٦) نوێخوازی و فۆلکلۆر، گۆڤاری مێرگ، ژمارە  ١١.

فارسی:

کتێب:

-        احمدی، بابک (١٣٧٠)، ساختار و تأویل متن ١. نشانە شناسی و ساختارگرایی، چاپ اول، شرکت نشر مرکز.

-      اشمیش، توماس (١٣٨٩) درآمدی بر نظریە ادبی جدید و ادبیات کلاسیک، چاپ اول، انتشارات دانیشگاە تبریز.

-        پراپ، ولادیمیر (١٣٦٨) ریخت شناسی قصە (ت: کاشیگر، چاپ اول، چاپخانەی میخک.

-        پراپ، ولادیمیر (١٣٩٦) ریخت شناسی قصەهای پریان ( ت: فریدون بدرەای، چاپ چهارم، انتشارات توس.

-        سرامی، قدمعلی(١٣٦٨)  از رنگ گول تا رنج خار، چاپ اول، انتشارات علمی و فرهنگی.

-        هارلند، ریچارد (١٣٩٦) درآمدی تاریخی بر نظریەی ادبی از افلاتون تا بارت (ت: علی معصومی، ناهید سلامی، غلامرضا، شاپور ، چاپ دوم، نشر چشمە.

مجلە فارسی:

-        استاجی، ابراهیم و رمشکی سعید (١٣٩٢) تحلیل ریخت شناسی داستان سیاوش براساس نظریە ولادیمیر پراپ، متن شناسی ادب فارسی، دانیشگاە اصفهان، شمارە ٣.

-        اشرافی، بتول و تاکی، گیتی و بهنام‌فر، محمد (١٣٩٣) بررسی خویش کاری‌ها و شخصیت پردازی در داستان حضرت سلیمان (ع) در قرآن کریم بر اساس نظریە پراپ" زبان و ادب فارسی، شمارە ٢٣٠.

-        ایشانی، طاهرە (١٣٨٩) ریخت شناسی قصە خیر و شر بر اساس نظریەی پراپ، فصلنامە تخصصی زبان و ادبیات، شمارە ٣.

-        پارسا سید احمد و صلواتی لالە (١٣٨٩)  ریخت شناسی حکایت های کلیلە و دمنەی نصراللە منشی، مجلەی بوستان ادب دانشگاە شیراز، ژمارە ٤.

-        پروینی، خلیل و ناظمیان، هومن (١٣٨٧) الگوی ساختارگرایی ولادیمیر پراپ و کاربردهای آن در روایت شناسی، دو فصلنامە علمی- پژهشی (فصلنامە پژوهش زبان و ادبیات فارسی) شمارە ١١.

-        خراسانی، محبوبە (١٣٨٣) ریخت شناسی هزار و یک شب، فصلنامە پژوهشهای ادبی، شمارە٦.

-        روحانی، مسعود و اسفندیار، سبیکە (١٣٨٩) ریخت شناسی قصە (قلعة ذات الصور) در مثنوی، طبق نظریە ولادیمیر پراپ، نشریە دانیشکدە ادبیات و علوم انسانی دانشگاە تبریز ، شمارە ٢٢٠.

-        فرضی، حمید رضا و فاریابی، فرناز فخیمی(١٣٩١) ریخت شناسی سام نامە خواجوی کرمانیطبق نظریەی ولادیمیر پراپ، مجلە علمی- پژوهی زبان و ادبیات فارسی دانشگاە ازاد اسلامی، شمارە ٥.

-        فرضی، حمید رضا و فاریابی، فرناز (١٣٩٦) فخیمی ریخت شناسی منظومە گل و نوروز خواجوی کرمانی بر  اساسە نظریە فلادیمیر پراپ، مجلە فنونە ادبی، شمارە ٢.

-        عرب نژاد ،زینب و طغیانی، اسحاق (١٣٩٥) ریخت شناسی داستان های عشقانە شاهنامە، متن شناسی ادب فارسی، دانشکدە ادبیات و علومە انسانی، دانشگاە اسفهان، شمارە ٣.

-        میرعلی، عبداللە حسن زادە و عبدالملکی، رضا قنبری (١٣٩١)تحلیل ریخت شناسی روایت اسطورەای (کتیبە)براساس نظریە ولادیمیر پراپ، پژوهش های زبان و ادبیات طتبیقی، شمارە٣.

عربی:

-      بروب، فلادیمیر (١٩٩٦)مورفولوجیا القصة، ت. عبدالکریم حسن و سمیرە بن عمو، طبع الاول، شراع للدراسات و النشر و التوزیع.

-      عبدالعالي، الصید (٢٠١١) الحکایة الشعبیة و الحکایة الخرافیة في منطقة الخشلة جمع و دراسة وظائفیة وفق منهج فلادیمیر بروب" (الماجستیر، جامعة العربیة التتبسي- التبسة.

ئینگلیزی:

-        Vladimir propp (1968) Morphology of the folktale, t.Laurence Scott, copyright (2009),  Indiana university- America