ڕۆڵی ئایکۆنسازی لە ڕیزبوونی پاڕستەی ئاوەڵکاری لە زمانی کوردیدا

The role of iconization in the order of the adverbial clause in the Kurdish language

Dler Sadiq Kanaby, Shukry Ahmad Muhammad

Kurdish Department, Faculty of Arts, Soran University

DOI: http://doi.org/10.31918/twejer.2251.10

پوختە:

ئەم لێکۆڵینەوەیە هەوڵێکە بۆ خستنەڕووی ڕیزبوونی پاڕستەی ئاوەڵکاری لە زمانی کوردیدا، و دەستنیشانکردنی شوێنی سەرەکیی ئەم جۆرە پاڕستەیە بە سوودوەرگرتن لە (هۆکاری ئایکۆنسازی) لە ڕوانگەی ئەرکی-تایپۆلۆژییەوە، کە لەپێش شاڕستەوە دێت، یان لەدوای شاڕستەوە دێت.

پاڕستە ئاوەڵکارییەکان ئەو لاڕستانەن، کە لە ڕستە ئاڵۆزەکاندا دەردەکەون و وەسفی بەشێکی شاڕستە یان گشت شاڕستەکە دەکەن. ئەم جۆرە پاڕستەیە لە زمانی کوردیدا بەسەر چەند جۆرێک دابەشدەبێت، وەک پاڕستەی ئاوەڵکاری (کاتی، شوێنی، هۆیی، مەرجی، ئامانج، ئەنجام، پێوانە و پێچەوانە)، کە دەتوانن لەپێش و لەدوای شاڕستەوە بێن. بۆ دەستنیشانکردنی شوێنی سەرەکیی جۆرەکانی پاڕستەی ئاوەڵکاری لە ڕوانگەی ئەرکی-تایپۆلۆژییەوە سوود لە هەندێک هۆکار وەرگیراوە، کە یەکێک لە هۆکارەکان (هۆکاری ئایکۆنسازی)یە. بەپێی بۆچوونەکانی (دیزڵ: ٢٠٠٥، ٢٠٠٨، ٢٠١١) هۆکاری ئایکۆنسازی ڕۆڵێکی گرینگی هەیە لە ڕیزبوون و دەستنیشانکردنی هەندێک لە جۆرەکانی پاڕستەی ئاوەڵکاری وەکو پاڕستەی (کاتی، شوێنی، مەرجی، ئامانج و ئەنجام).

هۆکاری ئایکۆنسازی، ڕیزبوونی ڕووداوەکانی دەرەوەی زمانە، کە لەناو زمانیشدا دەبێت بەهەمان شێوە ڕیز ببن. واتە لە دەرەوەی زمان ڕووداوەکە چۆن ڕوویدابێت، دەبێت لەناو زمانیشدا بە هەمان شێوە ڕەنگبداتەوە. ئەگەر لە دەرەوەی زمان ڕووداوی پاڕستەی ئاوەڵکاری لەپێش شاڕستەوە ڕوویدابێت، لەناو زمانیشدا دەبێت بە هەمان شێوە ڕەنگبداتەوە. واتە پاڕستەی ئاوەڵکاری بەپێش شاڕستە بکەوێت.

سەرەتا هەوڵدراوە باس لە چەمک، ناساندن و جۆرەکانی ئایکۆنسازی بکرێت، دواتر باس لە ڕۆڵی ئەم هۆکارە کراوە لەسەر ڕیزبوونی جۆرەکانی پاڕستەی ئاوەڵکاری لە زمانی کوردیدا.

وشە کلیلییەکان: ئایکۆن، هێما، هۆکاری ئایکۆنسازی، پاڕستەی ئاوەڵکاری، ئایکۆنسازیی ڕیزبوون، ڕیزبوونی پاڕستەی ئاوەڵکاری.

ملخص:

هذه الدراسة هي محاولة لتأسيس ترتيب الجملة التابعة الظرفیة في اللغة الكوردية، وتحديد المكان الرئيسي لهذا النوع من الجملة التابعة من خلال الاستفادة من (عامل الأيقونية) من وجهة نظر الوظیفي- التایبولوجیة التي تسبق أو تتابع الجملة الرئيسي.

الجملة التابعة الظرفية هي الجمل الفرعية، والتي تظهر في جمل معقدة وتصف جزءا من الجملة الرئيسية أو الجملة الرئيسية بأكملها. ينقسم هذا النوع من الجملة التابعة في اللغة الكوردية إلى عدة أنواع، مثل الجملة التابعة الظرفية (الوقت، المكان، السببية، الشرطية، الغرض، النتيجة، القياس، والعكس)، والتي يمكن أن يسبقها ويتبعها جملة رئيسية. من أجل تحديد الموقع الرئيسي لأنواع الجملة التابعة الظرفیة من وجهة نظر الوظیفي- التایبولوجیة، تم أخذ عدد من العوامل في الاعتبار، وهو أحد العوامل (عامل الايقونية). وفقا لوجهات النظر (دیزل: ٢٠٠٥، ٢٠٠٨، ٢٠١١) يلعب عامل الأيقونة دورا مهما في ترتيب وتحديد أنواع معينة من الجملة التابعة الظرفية مثل الجملة التابعة (الوقت، المكان، الشرط، الغرض والنتيجة).

عامل الأيقونة هو ترتيب الأحداث خارج اللغة، والتي يجب أن تكون بالمثل مرتبة داخل اللغة. بمعنى كيف يحدث الحدث خارج اللغة، يجب أن ينعكس في اللغة بنفس الطريقة. إذا حدث حدث الجملة التابعة ظرفية قبل حدث الجملة الرئيسية خارج اللغة، فيجب أن يكون انعكاسا بنفس الطريقة داخل اللغة. وهذا يعني أن الجملة التابعة الظرفیة يسبق الجملة الرئيسية.

أولا، نحاول مناقشة المفهوم والتعريف وأنواع الأيقونات، ثم نناقش دور عامل هذا في ترتيب أنواع الجملة التابعة الظرفية في اللغة الكوردية.

Abstract

This study is an attempt to establish the order of the adverbial clause in the Kurdish language, and to identify the main place of this kind of clause by taking advantage of (iconicity factor) from the functional-typological point of view, which precedes or followers the main clause.

Adverbial clauses are the sub-sentences, which appear in complex sentences and describe a part of the main clause or the whole main clause. This type of clause in the Kurdish language is divided into several types, such as adverbial clauses (time, place, causal, conditional, purpose, result, measure, and vice versa), which can be preceded and followed by main clause. In order to determine the main location of the types of adverbial clause from a functional-typological point of view, a number of factors have been taken into account, which is one of the factors (the iconicity factor). According to viewpoints (Diessel: 2005, 2008, 2011) the iconicity factors an important role in ordering and identifying certain types of adverbial clause such as clauses (time, place, conditional, purpose and result).

The iconicity factor is the order of events outside the language, which must similarly be order within the language. That is, how the event occurs outside the language, it must be reflected in the language in the same way. If an adverbial clause event occurs before main clause outside the language, it must be reflection the same way inside the language. That is to say, the adverbial clause precedes of the main clause.

First, we try to discuss the concept, definition, and types of iconicity, and then discuss the role of this doing factor in the ranking of the types of adverbial clause in the Kurdish language.

لیستی سەرچاوەکان:

یەکەم: بە زمانی کوردی

- کانبی، دلێر صادق (٢٠١٩-٢٠٢٠)، وانەی ڕستەسازی، خوێندنی باڵا/ ماستەر.

دووەم: بە زمانی فارسی

کتاب

- مهند، محمد راسخ (١٣٨٦)، نحو زبان فارسی: نگاهی نقش-ردەشناختی، چاپ دوم، چاپ خانه فرهنگ‌بان، ایران.

پایان‌نامه

- پورگلاب، الهام فاتحی (١٣٩٣)، فرهنگ توصیفی اصطلاحات ردەشناسی زبان، پایان‌نامە دریافت درجە کارشناسی ارشد در رشتە زبان‌شناسی (MA)، دانشگاه ازاد اسلامی.

پ- مجلە

- مهند، محمد راسخ و رقیه سلیمان (١٣٩٤)، توالی بندهای قیدی در زبان فارسی، مجله ادب پژوهی، شمارە (٣٢).

سێیەم: بە زمانی ئینگلیزی:

Book

- Fischer, Olga and Wolfgang G. Müller (2002), Introduction from Signing back to Signs, John Benjamins Publishing Company, Philadelphia, USA.

- Givón, Thomas (1985), Iconicity, isomorphism, and non-arbitrary coding in syntax, in book: Iconicity in Syntax, edited by John Haiman, John Benjamins Publishing Company, Philadelphia.

- Haiman, John (1985), Iconicity in Syntax-Volume 6, John Benjamins Publishing.

- Hampe, Beate and Doris Schonefeld (2003), Creative Syntax: Iconic Principles within the Symbolic, in book: From Sign to Signing. Iconicity in language and literature 3 (Pp.243-241), John Benjamins Publishing Company.

- Rohdenburg, Günter (2002), Aspects of grammatical iconicity in English, in book: From Sign to Signing Iconicity in language and literature 3, Edited by Wolfgang G. Müller and Olga Fischer, John Benjamins Publishing Company, Philadelphia, USA.

Journal

- Diessel, Holger (2005), Competing motivations for the ordering of main and adverbial clauses, Journal: Linguistics, Vol 43, No 3.

- Diessel, Holger (2008), Iconicity of sequence: A corpus-based analysis of the positioning of temporal adverbial clauses in English, journal: Cognitive Linguistics, Vol 19, No 3.

- Giardino, Valeria and Gabriel Greenberg (2015), Introduction: Varieties of Iconicity, Journal: Springer; Review of Philosophy and Psychology, No 6.

- Haspelmath, Martin (2008), Frequency vs. iconicity in explaining grammatical asymmetries, Journal: Cognitive Linguistics, No 19, Published: Walter de Gruyter.

- Haiman, John (1980), The Iconicity of Grammar: Isomorphism and Motivation, Journal: Language, Vol. 56, No. 3, Pp. 515-540, Published by: Linguistic Society of America.

- Haiman, John (2010), Iconic and Economic Motivation, Published by: Linguistic Society of America, Vol. 59, No. 4, Pp. 781-819.

- Marcus, Solomon and Andreea Calude (2010), Syntactic iconicity within and beyond its accepted principles, Revue Roumaine de Linguistique, Vol 4, No 1.