Abstract

Abdul Qadir Rasool was one of the poets of the nineteenth century. He is known as Faqe. He was a talented poet but his works are still being disregarded and unknown to others. Searching and understanding his poems will clarify his new innovations in poetry. By analyzing the collected works and poems of Persian poets and Quranic verses, he could utilize conceptual semantics in his poetical works. His poems are the symbol of desire, sympathy, using the persuasive of metaphors and dominating words to spread splendid compound literary works. He was able to combine the impacts of both his life experience and the complicated community issues of sultan Aziz Ottoman era in his works intelligently. In this research, the researcher attempted to indicate the notions of the poet to give the ability to understand his concepts and his views, and they are important to understand ingenuity he innovated in his poems.

Key words: Faqe Qader, Elegy, Saki poem, Blaming poem, Prison poems.

چکیده

عبدالقادر رسول جوامیر متخلص به فقی، از شاعران قرن نوزدهم است. وی از شاعران توانایی است که شعر او مهجور و گمنام مانده است و تأمل در شعر او نکاتی تازه را در شعر شعرای متقدم آشکار می­سازد. قادر شاعری است که با عنایت به نظر افکنی به دیوان شعری ادیبان و شاعران فارس و متون اسلامی و قرآنی، نیروی ابداع و ابتکاری را در مضمون آفرینی و معنی پردازی، به حد وفور در اشعارش خاطرنشان کرده است. اشعارش نموداری است از ذوق و هیجان و نیروی تخیل و اشراف و تسلط کامل به الفاظ و تعبیرات و ترکیبات مطلوب و بدیع. جان­مایه شعر قادر علاوه بر تجربه­های دنیوی، متأثر از محیط آشفته‌ى دوران حکفرمایی سلطان عبدالعزیز عثمانی بوده است که با فهم و درایت وی با یکدیگر آمیخته شده است. در این پژوهش سعی بر آن است تا به مضامین و اندیشه­های شاعر اشاره­ای شود تا با این هدف بتوان به فضای فکری و نوع نگاه فقی­قادر هه­مه­وندی به مهم­ترین مسائل و مضامینی که در دیوانش بدان پرداخته است، دست یافت.

واژه­های کلیدی: فقی قادر، مرثیه، ساقی نامه، شکوی، حبسیه­سرایی.

 پوختە:

عەبدولقادر ڕەسووڵ جوامێر بە نازناوی 'فەقێ"،  یەکێکە لە شاعیرانی سەدەی نۆزدەیەم. شاعیرێکی بەتوانایە کە شیعرەکانی تەریک و نەناسراو ماونەتەوە. بە تێرامانێک لە شێعرەکانی خاڵی نوێ لە شێعری شاعیرانی پێشوو دەخاتە ڕوو. قادر شاعیرێکە کە بە ئاگایی لە دیوانی شێعری ئەدیبان و شاعرانی فارس و دەقە ئیسلامیی و قورئانییەکان، هێزی داهێنان و دەستپێشخەری لە ناوەرۆک و واتاسازیدا بەڕادەیەکی زۆر لە شێعرەکانیدا هێناوەتە ئاراوە. شێعرەکانی وێنایەکە لە هەست و وروژان، هێزی خەیاڵ، زاڵبوونی تەواو بەسەر وشە،  لێکدانەوە و لێکدراوە جوان و پەسندەکان. ناوەرۆکی شێعرەکانی قادر، سەرەڕای ئەزموونی دونیایی، کاریگەریی ژینگەی ئاڵۆزی سەردەمی دەسەڵاتداریی سولتان عەبدولعەزیزی عوسمانی لەسەر بووە کە لەگەڵ هۆش و ژیرییەکەیدا ئاوێتە بووە. لەم توێژینەوەیەدا هەوڵدەدرێت ناوەرۆک و هزری ئەم شاعیرە ئاماژەی پێبکرێت تا لەڕێگای ئەم ئامانجەەوە گرینگترین مەسەلە و ناوەرۆکەکانی دیوانەکەی بخرێنە بەرباس و فەزای فکری و جۆری ڕووانینی فەقێ قادری هەمەوەندی بەدەست بێت.

وشه کلیلییه­کان: فقێ قادر، لاواندنه­وه، ساقی­نامه، گله­یی، شیعر­ی زیندان. 

کتابنامه

الف) منابع فارسی:

-       ادیب بهروز، محسن(1374)، معراج از دیدگاه قرآن و روایت، چاپ اول، تهران: انتشارات مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.

-       انوری، حسن (1381)، فرهنگ بزرگ سخن، چاپ اول، تهران: انتشارات سخن.

-       دانش پژوه، منوچهر(1386)، فرهنگ اصطلاحات عرفانی، چاپ دوم، تهران: فرزان.

-       دهخدا، علی اکبر(1377)؛ لغتنامه، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

-       رزمجو، حسین(1372)، انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، چاپ دوم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

-       شریفی، محمد(1388)، فرهنگ ادبیات فارسی، چاپ سوم، تهران: انتشارات فرهنگ نشر نو.

-       ظفری، ولی الله (1375)، حبسیه در ادب پارسی از آغاز شعر فارسی تا پایان زندیه. تهران: انتشارات امیرکبیر.

-       غفاری، سید محمد(1380)، فرهنگ اصطلاحات آثار شیخ اشراق، زنجان: انتشارات میترا

-       فتوحی، محمود(1389)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.

-       مردوخ روحانی، بابا (1390)، تاریخ مشاهیر کرد، به کوشش محمدماجد مردوخ روحانی، جلد دوم، چاپ سوم، تهران: انتشارات سروش.

-       مشرف، مریم (1389)، جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

-       موتمن، زین العابدین(1346)، شعر و ادب فارسی، چاپ اول،  تهران: چاپ تهران و مطبوعاتی افشاری.

-       یلمه­ها، احمدرضا (1390)، بررسی تطبیقی اشعار تعلیمی فردوسی و حافظ، پژوهش نامه ادب تعلیمی، سال سوم، شماره 11، صفحات 153-175.

ب) منابع کوردی:

-       هه­مه­وند، فقی قادر (1980)، کومه­له­ی شیعری فقی قادر هه­مه­وند، به­غدا: چاپخانه­ی کوری زانیاری عیراق.

ج) منابع عربی:

-       الطباغ، عمر فاروق (1992)، فی الریاض الشعر العربی، بیروت : طبع دارالقلم.

-       مجمع البحوث الاسلامیه(1414)، شرح المصطلاحات الفلسفیه، مشهد: موسسه الطبع و النشر فی آستانه الرضویه.