پوختە:
ئهشكهوت وهك دیاردهیهكى سروشتى، له ڕووى گهشتوگوزاريیهوه گرینگیى تایبهتى خۆى ههیه, به تایبهتى لهو ناوچانهى ڕووبهرێكى فراوانیان به ژینگهى چیایی داپۆشراوه، بێگومان ئهمهش بههۆى ئهوهیه كه پهیوهنديیهكى ڕاستهوانه لهنێوان بوونى ئهشكهوت و چیاكان ههیه.
ناوچهى لێكۆڵینهوه ژمارهیهكى بهرچاو له ئهشكهوت لهخۆدهگرێت، هەندێكیان بههۆى دیمهنە سهرنجڕاكێش و ناوازهكانى یاخود بههۆى بوونى پاشماوهى شوێنهوارى. لهم توێژینهوهدا ههوڵدراوه تیشك بخرێتهسهر دیارترین ئهشكهوتهكانى ناوچهى لێكۆڵینهوه (بەستوون و شانەدەر) به ئامانجى ههڵسهنگاندنیان.
ئهم تویژینهوهیه لهسهر بنچینهى ئهو گریمانهیه ئهنجامدهدریت, كه ئهشكهوتهكانی ناوچهى لێکۆڵینەوە خاوهنی چهندین توانستی گهشتوگوزارین و دهكرێت بهشیوهیهكی زانستی وهبهربهێندرێن تا گهشتیارى زیاتر بۆ ناوچهكه ڕابكێشێت.
دەرەنجام بۆمان دەرکەوت ئەشکەوتەکان توانستێکى گرنگى گەشتوگوزاريیە بە تایبەتى لەو ناوچانەى ڕووبەرێکى فراوانیان هەبێت.
وشە کلیلییەکان: گهشتوگوزار، گەشتیار، ئهشكهوت، توانست، توانستى گهشتوگوزاريى ئهشكهوتهكان.
Evaluation of Tourism Potentialities of Caves in Soran and Mergasoor Districts (Bestun and Shanadar caves as study models)
Abstract
The cave as a natural aspect has its own importance in tourism, especially the one which most of its area covered with mountains. This is due to the direct relation between the caves and the mountains, especially the mountains which their geological formations consist of stones that are insoluble or their ability of solution is too weak during the weathering process.
Soran and Mergasoor District is a part of Erbil Governorate within the KRG Region. Spacious part of the study area covered by mountainous environment. These mountains involve a number of caves and Karsts features, some of them are famed for their unique and attractive views, or because of their archeologically remains.
In this study, we tried to shed the light on the characteristics of a part of caves in the study area in order to evaluate them for achieving the tourism development. As well as discovering the distinctive information for each cave.
The study started from an assumbtion that the study areas caves can be developed to be an important tourism sites.
تقييم الامكانيات السياحية الكهوف في قضائي سوران و ميركسور (کهفي بەستوون و شانەدەر کنموذج)
ملخص:
الكهوف كظاهرة طبيعية لها أهمية بالغة من ناحية سياحية لا سيما في المناطق الجبلية، وذلك لوجود علاقة طردية ما بين الكهوف من جهة و المناطق الجبلية من جهة آخرى، خصوصاً تلك الجبال التي تكونت تكويناتها الجيولوجية من صخور الضعيفة المقاومة تجاه عمليات التجوية الكيميائية.
تعتبر منطقة الدراسة (قضائي سوران و ميركسوور) من الاقضية المهمة من الناحية السياحية ضمن حدود محافظة اربيل، والتي معظم مساحتها تتكون من بيئة جبلية التي يغطي الجبال منها مساحة شاسعة، و التي تحتوى على عدة كهوف و ظواهر كارستية، حيث إشتهرت بعض منها على عدد كبير بمناظر جذابة و اخرى ببقاياها الأثرية.
في هذا البحث تم تسليط الضوء على بعض اهم الكهوف الواقعة في منطقة الدراسة، وذلك لأجل تقيمها ومعرفة مدى ملائمتها للسياحة، مع إجلال معلومات عن خصائص كل كهف.
انطلق البحث من فرضية انها يمكن تنمية بعض من الكهوف المدروسة لأغراض السياحية بسبب وجود مقومات السياحية فيها ومن تلك المقومات المناظر الجذابة وسهولة الوصول إليها وغيرها من المقومات.
سەرچاوەکان:
یەکەم/کتێب
أ/ سەرچاوە کوردییەکان:
- باوەجان، قادر، (2009)، گەشتوگوزار((گەشتێكی مەیدانیە بە چیاكانی كوردستاندا))، بەرگى دووەم، چاپخانەى وەزارەتى ڕۆشنبیری، هەولێر.
- ڕۆستى، نادر، (2011)، گەشتێك بۆ گەشتوگوزار، چاپخانەی ڕوكسانا،
- زاموا، دلشاد عەزیز، (2009)، ئەشكەوتەكانی پارێزگای هەولێر شوێنەواری چاخی بەردینی كۆن و ناوەڕاست (40000-10000پ.ز)، ئینسكلۆپیدیای هەولێر، بەرگی دووەم "شوێنەوار و كەلەپوور"، چاپی یەكەم، چاپخانەی گرین گالۆری، لوبنان.
- سەرتاش، زرار، (2009)، مەزارگەی وسو ڕەحمان (رەبەن بۆیا) شەقڵاوە، ئینسكلۆپیدیای هەولێر، بەرگی یەكەم "جوگرافیا"، چاپی یەكەم، چاپخانەی گرین گالۆری، لوبنان.
- شهریف، ئازاد جلال، (1998)، سهرچاوه و دهرامهتی ئاو، جوگرافیای ههرێمی كوردستانی عێراق، كۆمهلێك مامۆستای زانكۆ، چاپخانهی وهزارهتی پهروهرده، چاپی یهكهم، ههولێر.
- عمر، لوقمان وسو، (2009)، بنەماکانى جوگرافیاى گەشتوگوزار بە پڕاکتیکی کردن لە
- قەزاى کۆیە، چاپخانەى شەهاب، هەولێر.
- ئیسماعیل، زوبێربیلال، (2009)، ئەشكەوتی شانەدەر، ئینسكلۆپیدیای هەولێر، بەرگی دووەم "شوێنەوار و كەلەپوور"، چاپی یەكەم، چاپخانەی گرین گالۆری، لوبنان.
ب/ سەرچاوە عەرەبیەکان:
- احمد، محمد عبدالفتاح، و طه، طایع عبداللطیف، (2007)، الجغرافیا السیاحية، دار وفاء الدنیا للطباعة والنشر، الطبعة الاولی.
- اسماعیل، سلیمان عبدالله، (1994)، التحلیل الجغرافی لخصائص الامطار في اقلیم كردستان العراق، رساله ماجستیر، كلیه الاداب، جامعه صلاح الدین، اربیل.
- امین، آزاد محمد وآخرون، (1980)، المقومات الجغرافیة الطبیعیة لنشوء وتطور السیاحة فى المنطقة الجبلیە فی العراق، من كتاب مقدمە فی الجغرافیە السیاحە (مع دراسە تطبیقیە عن القطر العراقی)، مطبعة بغداد.
- باقر، طه، (1986)، مقدمە فی تأریخ الحضارات القدیمە، الجزء الاول، طباعە والنشر دار الشؤون الثقافیە العامة، الطبعە الثانیە، بغداد.
- بحیری، صلاح الدین، (1979)، أشكال الارض، دارالفكر، دمشق.
- الزوكه، محمد خمیس، (1992)، صناعة السياحة من منظور جغرافي، دار المعرفة الجامعية، الاسكندرية.
- عبدالحكیم، محمد صبحی، و الدیب ،حمدی احمد، (2001)، جغرافیة السیاحة، مكتبة الانجلو المصریە، مطبعە ابناء وهبة حسان، الطبعة الثانیة.
- عبدالسلام، عادل، (1993) ، أشكال الارض"علم أشكال الارض، الطبعە الثالثە، منشورات جامعە دمشق، مطبعە دار الكتاب.
- موسى، علي حسن، (1997)، المناخ والسیاحة، دار الأنوار، الطبعة الأولي، دمشق.
دووەم/ تێزەکان:
- توفیق، هەڵبەست عبدالرحمن، (2012)، توانستە جوگرافییەكانی گەشەپێدانی چالاكی گەشتوگوزاری لە قەزای مێرگەسۆر، نامەی ماستەر، كۆلێژی ئەدەبیات، زانكۆی سەلاحەدین.
- حمهرشید، مازن محمدامین(2007)، السیاحه في محافظة اربیل، رسالة ماجستیر (غیر منشورة)، كلیه التربية، جامعه المستنصریة، بغداد).
- رحمان، كاوه جبار، (2014)، الظواهر الكارستیة فی منطقه جبل قره چوغ – دراسة في الجیومورفولوجیة التطبیقیه، رسالة ماجستیر، كلیه الاداب، جامعه صلاح الدین،. ( غیر منشوره).
- عثمان، بەهرە رضا ، (2013)، جیاوازی شوێنی پەرەپێدانی كشتوكاڵی لە پارێزگای هەولێر لێكۆڵینەوەیەكە لە جوگرافیای پەرەپێدان، نامەی ماستەر، كۆلێژی ئەدەبیات، زانكۆی سەلاحەدین، هەولێر،.
- هەنارەیی، ڕزگار محمد عوسمان، (2011)، توانستە جوگرافیەکانى دروستکردنى پارێزراوە سروشتیەکان لە هەرێمى چیایی پارێزگاى هەولێر و گرنگیان لە بەدى هێنانى گەشەپێدانى بەردەوام، ماستەرنامە، کۆلێژى ئاداب، زانکۆى سەلاحەددین.
- ئامێدی، أیهان محمد قادر، (2007)، انسان كهف شاندر في كوردستان العراق وعلاقتە بالنیاندرتال، رسالە ماجستیر، كلیە الاداب، جامعە صلاح الدین، أربیل.
سێیەم/ گۆڤارە ئەکادیمیەکان:
- اسماعیل، زبیر بلال، (1997)، كهف شانەدەر، مجلة شانەدەر، العدد 1، اربيل.
- الحتروشي، سالم بن مبارك و ابراهيم، وفيق محمدجمال الدين، (2003)، الامكانات السياحية للكهوف في سلطنة عمان من منظور جغرافي، رسائل جغرافية، مجلة الجمعية الكويتية، العدد278، الكويت.
- حمەخورشید، فؤاد، (1999)، پارێزگای هەولێر یەكەمین بێشكەی مرۆڤ، وەرگێڕانی سلێمان عبدالله اسماعیل، گۆڤاری هەولێر، چاپخانەی ڕۆشنبیری، ژمارە(4)، هەولێر.
- صالح، حسن عبدالقادر، (1975)، جغرافیة سیاحة في الاردن، الجامعة الاردنیة مستلمة من دراسات مجلة عملیة تصدر عن الجامعة الاردنیة، العدد(2)،كانون الاول،
- كۆرڕی زانیاری كوردستان، سنوری هەرێمی كوردستان لە كۆماری عێراق، گۆڤاری ئەكادیمیایی كورد، ژمارە (3)، چاپخانەی وەزارەتی پەروەردە، 2005، لا 318
چوارەم/ چاپەمەنییە حکومیەکان
- حكومهتی ههرێمی كوردستان " وهزارهتی پلاندانان " بهڕێوهبهرایهتی زانیاری و نهخشهسازی. هۆبهی GIS، ڕووبهری قهزای سۆران و مێرگەسۆر 2018)
- حكومهتی ههرێمی كوردستان، وهزارهتی كشتوكاڵ و سهرچاوهكانی ئاو، بهڕێوهبهرایهتی گشتی كشتوكاڵی ههولێر، هۆبهی ئاماری كهشناسی، ئاماری وێستگهی كهشناسی مێرگەسۆر (2008-2017) .
- حكومهتی ههرێمی كوردستان، وهزارهتی كشتوكاڵ و سهرچاوهكانی ئاو، بهڕێوهبهرایهتی گشتی كشتوكاڵی ههولێر، هۆبهی ئاماری كهشناسی، ئاماری وێستگهی كهشناسی سۆران (2008-2017)
- نادر ڕۆستی، لەهەرێمی كوردستان ئەشكەوتێكی دەگمەنی بەفر لە تەموز و ئابدا، ڕۆژنامەی خەبات، ژمارە4835، 1/6/2015 .
- ههرێمی كوردستانی عێڕاق، وهزارهتی پلاندانان، دهستهی ئاماری ههرێم، مهزهندهی ژماری دانیشتوانی پارێزگای ههولێر، 2018، زانیاری بڵاونهكراوه.
پێنجەم/ ئەتڵەس و فەرهەنگەکان
- تونی، یوسف ، (1964)، معجم المصطلحات الجغرافیە، القاهرە،
- جمهورية العراق، وزارة الاعلام، مديرية الاثار العامة، (1976)، أطلس المواقع الأثرية في العراق، مطبعة مكتبة.
- الجمهورية العراقية، وزارة الثقافة والاعلام، (1970)، المواقع الاثرية فى العراق، من مطبوعات مديرية الاثار العامة، بغداد.
- الدباغ، عبدالوهاب، (1964)، القاموس الجغرافی والجیولوجی " انكلیزی – عربی، بیروت.
- ئینسكلۆپیدیای ههولێر، (2009)، بەرگى دووەم، شوێنەوار و کەلەپوور، چاپى یەکەم، چاپخانەى گرين گالورى، لوبنان.